فقیر را حقیر نکنیم
سیدحسن چلک- رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
از کودکی تا به امروز درکتاب‌های دینی مطالعه کردیم یا در مساجد و تکایا بارها به گوش شنیده‌ایم ومی‌شنویم که حضرت علی(ع) تا وقتی ضربت شمشیر ابن‌ملجم را نخورده بود، خیلی از مردماطلاع نداشتند فردی که شب‌ها به صورت ناشناس پشت در خانه‌های نیازمندان و مستمندانآذوقه می‌گذارد، آن حضرت هستند. شب‌های قدر در ماه مبارک رمضان فرصتی است تا بهبخشی از اندیشه و رفتار آن امام همام درباره فقر و فقرا نگاهی گذرا و کوتاه داشتهباشیم. برای ما که در ایران روز ولادت امام علی(ع) به نام روز ملی مددکاری اجتماعیهم شناخته میشود و بیش از 34 سال است که این روز جشن گرفته میشود و ارزش‌ها واصول علمی مددکاری اجتماعی در جهان هم تأکیداتی مبنی‌بر تکریم انسان و حفظ کرامتانسانی دارند و اصل رازداری حرفه‌ای از اصول مسلم مددکاری اجتماعی است، این رفتارامام علی(ع) از زوایای مختلف قابل‌تأمل است. این موضوع حاوی پیام‌های متعددی درحوزه اجتماعی و انسانی است.
نکتهاول: اینکه هیچ مسئولی نباید از احوال مردم جامعه خویش بی‌خبر باشد.
نکتهدوم: مسئولیت‌پذیری در قبال مردم جامعه‌ای است که در آن مسئولیت داریم.
نکتهسوم: اهتمام ویژه به امور مربوط به طبقات محروم و فقیر است. تأملی بر بخشی از مفادنامه 53 نهج‌البلاغه که به عهدنامه مالک اشتر معروف است، گویای بسیاری از نکاتارزشمند است. آنجا که با مالک اشتر در این نامه می‌نویسد: خدا را خدا را در طبقهپایین اجتماع، از آنان که راه چاره ندارند، و ازکارافتادگان و نیازمندان ودچارشدگان به زیان و سختی و صاحبان امراضی که از پا درآمده‌اند، در میان اینانکسانی هستند که روی سؤال و اظهار حاجت دارند و کسانی که عفت نفسشان مانع از سؤالاست. بنابراین آنچه را که خداوند در مورد آنان از حفظ حقوق از تو خواسته به حفظ آنپرداز، نصیبی از بیت‌المال که در اختیار توست، و سهمی از غلات خالصه‌جات اسلامی رادر هر منطقه برای آنان قرار ده، که برای دورترین آنها همان سهمی است که برای نزدیک‌ترینآنان است، در هر صورت رعایت حق هر یک از آنان از تو خواسته شده، پس نشاط و فرورفتندر نعمت تو را از توجه به آنان بازندارد، چه اینکه از بی‌توجهی به امور کوچک آنانبه بهانه پرداختن به کارهای زیاد و مهم معذور نیستی، از اندیشه‌ات در امور ایشاندریغ مکن، و رخ از آنان برمتاب، نسبت به امور نیازمندان و محتاجانی که به تودسترسی ندارند، از آنان که دیده‌ها خوارشان می‌شمارد، و مردم تحقیرشان می‌کنندکنجکاوی کن، برای به‌عهده‌گرفتن امور اینان انسانی مورد اعتماد خود را که خداترس وفروتن است مهیا کن، تا وضع آنان را به تو خبر دهد. سپس با آنان به صورتی عمل کن کهبه وقت لقاء حق عذرت پذیرفته شود، زیرا اینان در میان رعیت از همه به دادگری وانصاف نیازمندترند، و در ادای فَاَحق همگان باید چنان باشی که عذرت نزد خداوندقبول شود. به اوضاع یتیمان و سالخوردگان که راه چاره‌ای ندارند، و خود را در معرضسؤال از مردم قرار نداده‌اند رسیدگی کن».
نکتهچهارم: حفظ حرمت و حیثیت فقرا و نیازمند است که نباید به‌هیچ‌وجه مورد بی‌توجهیقرار گیرد.
نکتهپنجم: با دین‌شان و همسویی با ایشان یا همسو‌نبودن، کاری نداشت. حضرت در رسیدگی بهایتام و نیازمندان تفاوتی قائل نمی‌شدند؛ همچنین بین افراد؛ چه طرفدار و موافقایشان بودند و چه مخالف بودند و حتی بین مسلمانان و غیرمسلمانان نیز فرق نمی‌گذاشتند.نقل شده است که حضرت از محلی عبور می‌کردند که دیدند پیرمردی گوشه‌ای نشسته و درحال گدایی است، حضرت از اطرافیان علت گدایی شخص را جویا می‌شوند و اطرافیان می‌گویند:یک فرد نصرانی است». حضرت به حالت اعتراض می‌گویند: تا زمانی که این فرد جوانبود از نیروی کارش استفاده کردید حال که پیر و کهنسال شده است می‌گویید نصرانیاست؟» و دستور می‌دهند که از بیت‌المال به آن فرد کمک شود. به راستی که امامعلی(ع) که ما این‌همه به ایشان می‌نازیم همان کسی است که در کمک به فقرا فرقی بینمسلمان و غیرمسلمان قائل نبودند.
نکتهششم: نکته مهم در رفتار ایشان با فقرا رازداری در ارائه خدمات به آنان بود. رفتارایشان مبنی‌بر نشناخته‌ماندن دلایل متعددی داشته باشد. یکی حفظ حیثیت فقرا بود ودیگری توجه به رازداری بود. اینکه امروز برای تحویل‌دادن کلید خانه فقیر دوربین می‌بریمو خبر اول رسانه‌ها می‌کنیم، اگر افطاری می‌دهیم کلی خبرساز میشود و عکسنیازمندان و ایتام را تابلو می‌کنیم و بر دیوار اتاق‌ها نصب می‌کنیم، خانه می‌سازیمو آرم سازمان محل کار خود را درج می‌کنیم یا نام‌گذاری می‌کنیم مجتمع مسی فلاندستگاه، آذوقه می‌بریم و کلی عکس و فیلم می‌گیریم، جشن عروسی می‌گیریم برایشان ومتأسفانه با افتخار تصویرشان را پخش می‌کنیم، کارناوال جهیزیه و کمک راه می‌اندازیم،افطاری می‌دهیم با کلی رفتارهای نمایشی و. و نمونه‌های بی‌شماری که هیچ‌کدام ازآنها نه با اصول ارائه خدمات اجتماعی در اسلام هم‌خوانی دارند، نه با اخلاقحرفه‌ای در مددکاری اجتماعی، نه با حقوق شهروندی و نه با اصول روابط انسانی واتفاقا این نوع رفتارها زمینه آزارشان را بیشتر فراهم می‌کند. باور کنیم که این‌گونهرفتارها با مشی و منش و اصول امام علی(ع) که این روزها و شب‌ها بیشتر به یادشهستیم و حداقل نامش را می‌بریم، هم‌خوانی ندارد. به عبارت بهتر، در تضاد و تناقضاست. فقرایی که اگر خدمتی به آنها ارائه میشود وظیفه دولت (به معنای عام) است،بنابراین حق نداریم منتی بر آنان داشته باشیم. دوست‌داشتن امام علی(ع) فقط به حرفنباید باشد، بلکه در عمل پیرو ایشان و تفکراتشان باشیم. تأکید و توجه امام علی (ع)به ایتام و نیازمندان به‌قدری بود که در هنگام شهادت خود به فرزندانش امام حسن(ع)و حسین(ع) وصیت کردند: خدا را، خدا را! در مورد یتیمان، نکند آنها گاهی سیر وگاهی گرسنه بمانند. نکند آنها در حضور شما در اثر رسیدگی‌نکردن از بین بروند».
ایشانهیچ‌گاه فقیر را حقیر نمی‌کرد، پس بیاییم ما هم در این راه پیرو امامی باشیم کهحفظ حرمت و حیثیت فقرا برایش بسیار بسیار مهم بود.
منبع:رومه شرق/28 اردیبهشت 99
« اطلاع رسانی درباره ایدز را فراموش نکنیم»
آنان ,ع ,امام ,ایشان ,نکته ,علی ,علی ع ,است که ,امام علی ,که در ,نیازمندان و
درباره این سایت