یادداشت:
دود در چشم»
سید‌حسن چلک .
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
(منبع:رومه شرق،اولدی ماه 1399)
خاطرم
هست زمانی که (1366) در مقطع کارشناسی در رشته مددکاری اجتماعی در دانشگاه علامه
طباطبایی درس می‌خواندم، در کلاس درس نظریه‌های جامعه‌شناسی مرحوم دکتر محمد
عبداللهی وقتی به نظریه امیل دورکیم» رسید، درباره مفهوم همبستگی اجتماعی توضیحات
مفصلی داده بود. بعدها در کلاس درس استادان بزرگوار دیگر هم روی این مفهوم تأکید
زیادی داشتند. آن زمان درک درستی از این مفهوم نداشتم (البته الان هم ادعا نمی‌کنم
که به درک درست رسیدم)، ولی هر‌چه جلوتر آمدم و به دلیل شرایط کاری و حضور مستمرم
در حوزه‌های مختلف اجتماعی اهمیت این موضوع بیش از پیش برایم روشن شد. شاید به
دلیل همین اهمیت است که شعار سال 2021 فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی هم با
عنوان همبستگی اجتماعی و اتحاد جهانی» انتخاب شده است؛ چراکه در سایه همبستگی
اجتماعی است که می‌توان مسیرهای توسعه را طی کرد و موانع را برداشت و به در مشترکی
در جامعه رسید. همبستگی اجتماعی یک مفهوم کلیدی در حوزه جامعه‌شناسی است. گرچه از
این مفهوم هم مثل بسیاری از مفاهیم جامعه‌شناسی دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است،
ولی شاید بتوان اشاره کرد که احساس مسئولیت متقابل بین چند نفر یا چند گروه که از
آگاهی و اراده برخوردار باشند و شامل پیوندهای انسانی و برادری بین انسان‌ها به‌طورکلی
و حتی وابستگی متقابل حیات و منافع آنها باشد». به زبان جامعه‌شناختی، همبستگی از
مفهومی صحبت می‌کند که در جامعه، اعضا به یکدیگر وابسته‌اند و به‌طور متقابل
نیازمند یکدیگر هستند.
کییز» در تعیین شاخص‌های
پنج‌گانه سلامت اجتماعی هم به همبستگی اجتماعی تأکید دارد و آن را اعتقاد به
اینکه اجتماع قابل فهم، منطقی و قابل پیش‌بینی است. دانستن و علاقه‌مندبودن به
جامعه و مفاهیم مربوط به آن. افراد سالم و اجتماعی در مقابل دسیسه‌های اجتماع
مراقب هستند و احساس می‌کنند که می‌توانند آنچه را که در اطرافشان رخ می‌دهد،
بفهمند.
همبستگی اجتماعی در مقابل بی‌معنایی در زندگی قابل مقایسه است و شامل
ارزیابی فرد از اجتماع به صورتی قابل فهم، قابل پیش‌بینی و محسوس است و در حقیقت
درکی است که فرد نسبت به کیفیت، سازمان‌دهی و اداره دنیای اجتماعی اطراف خود دارد».
اگر بخواهم اشاره بسیار کوتاهی به دیدگاه دورکیم داشته باشم، او
معتقد است همبستگی بر اساس نوع جوامع سنتی و صنعتی به دو دسته قابل تقسیم‌بندی
است. در جوامع سنتی گذشته همبستگی مکانیکی وجود داشت؛ یعنی این همبستگی زمانی وجود
دارد که اعتقادات و احساسات مشترکی بین تمامی اعضای گروه‌ها حاکم باشد و هر قدر
میزان این اعتقادات و احساساتِ مشترک شدیدتر و قوی‌تر باشد، همبستگی مکانیکی یا
خود‌به‌خودی استوارتری به وجود می‌آید.
از سوی دیگر، هر‌چه جوامع به سوی پیچیدگی و تقسیم کار می‌روند،
همبستگی به شکل ارگانیکی نمایان میشود.
جوامع
ارگانیک یا پیشرفته صنعتی مبین درجات بالایی از استقلال در میان افراد و واحدهای
جمعی است و قراردادهای قانونی، هنجارهای این روابط داخلی را تنظیم می‌کند. در این
جامعه وجدان جمعی ضعیف میشود و زمینه را برای قضایای ارزشی این دنیایی و کلی در
جهت مبادلات قراردادها و هنجارها که وابستگی‌های واحدهای اجتماعی تخصصی به یکدیگر
را تنظیم می‌کند، فراهم می‌کند.
در شرایط کنونی در جامعه ایرانی بیش از پیش نیاز به تقویت همبستگی
اجتماعی داریم. مراقب باشیم که غفلت از این موضوع مهم در جامعه می‌تواند پیامد‌های
ناگواری از قبیل کاهش مشارکت عمومی و اجتماعی، کاهش اعتماد اجتماعی، افزایش فاصله
دولت و ملت، افزایش فردگرایی (منفی)، افزایش انواع فساد، افزایش احساس تنهایی،
کاهش مسئولیت اجتماعی در قبال مردم و جامعه، گسست پیوندهای اجتماعی، افزایش
جرائم، تضعیف بیش از پیش اخلاق، کاهش ضریب امنیت اجتماعی و. را به دنبال داشته
باشد. مراقب باشیم دود کاهش همبستگی‌های اجتماعی در چشم همه خواهد رفت.
دعواهای
ی و جناحی بدون لحاظ این مفهوم آثار خوبی برای مردم و جامعه نخواهد داشت و در
بسیاری از موارد نه‌تنها عامل تقویت همبستگی اجتماعی نیست، بلکه عامل مهم و کلیدی
در کاهش آن هم هست که خطرناک است. گرچه کرونا نشان داد که مرز همبستگی اجتماعی
نباید فقط در درون یک کشور باشد، بلکه نیازمند اتحاد جهانی است.
« اطلاع رسانی درباره ایدز را فراموش نکنیم»
اجتماعی ,همبستگی ,جامعه ,مفهوم ,قابل ,هم ,همبستگی اجتماعی ,اجتماعی در ,این مفهوم ,بیش از ,از پیش ,تقویت همبستگی اجتماعی
درباره این سایت